Stara Brama Lwowska odświeżona

Stara Brama Lwowska odświeżona

Zakończył się pierwszy etap prac konserwatorskich przy Starej Bramie Lwowskiej w Zamościu.

Geneza Starej Bramy Lwowskiej sięga końca XVI wieku, została wzniesiona po 1597 roku wg projektu Bernarda Moranda w stylu manierystycznym. Brama była jednoprzelotowa z wartowniami, bardzo podobna do Bramy Lubelskiej (Starej). Brama była czynna i przejezdna do lat 20. XIX wieku. W 1821 roku, w związku z budową Nowej Bramy Lwowskiej, stara brama została zinwentaryzowana i zamurowana, zamieniono ją na kazamaty więzienne twierdzy zamojskiej.

W roku 1924 powstał Komitet Uczczenia Pamięci Waleriana Łukasińskiego, który chciał ocalić od wyburzeń prowadzonych przez miasto – kazamaty kurtyny VII-I. Podczas prac w celu wyeksponowania celi Łukasińskiego odkryto pozostałości Bramy Lwowskiej. Ponowne otwarcie bramy nastąpiło w latach 1938–1939, a projekt rekonstrukcji fasady opracował Jan Zachwatowicz. Prace przerwały działania wojenne, a rekonstrukcję wznowiono w 1979 r. Przeprowadzono ją wg zachowanych przekazów ikonograficznych: w trójkątnym szczycie znajdowała się wnęka arkadowa z płaskorzeźbą św. Tomasza Apostoła u boku Chrystusa Zmartwychwstałego, po obu jej stronach kartusz z herbem Jelita Zamoyskich. Poniżej szczytu umieszczono łacińską inskrypcję: „Zwycięzco grzechu, piekła i śmierci odeprzyj wściekle ataki wszystkich nieprzyjaciół”, a na fryzie: „Roku Pańskiego 1580 Kanclerz Wielki Królestwa Polskiego własnym sumptem począł obwarowywać i zgromadzać osadników oraz nadał imię Nowy Zamość”.

Od 1980 r. brama nie była poddawana kompleksowym zabiegom konserwatorskim, a doraźne naprawy były wynikiem potrzeby ratowania substancji zabytkowej przed postępującą degradacją.

I etapem prac objęto elewację zachodnią, północną i południową oraz nasyp ziemny. Fasada kamienna od strony wschodniej oraz wnętrze (przejście), będą realizowane w ramach kolejnego etapu (rozszerzonego o część działań które nie były początkowo planowane, a potrzeba ich wykonania została ujawniona w trakcie tegorocznej konserwacji).

Prace konserwatorskie związane z tym etapem prac przeprowadzono w 2022 r. W październiku zakończyły się prace polegające na: oczyszczeniu powierzchni, odsoleniu, dezynfekcji i konserwacji wątku ceglanego, a także tynków i elementów kamiennych, wzmocnieniu murów i uzupełnień oraz renowacji zielonego dachu, uszczelnieniu murów kolankowych i doszczelnieniu połączenia z dachem zielonym nad Celą Łukasińskiego.

Źródło i fot. Facebook/Lubelski Wojewódzki Konserwator Zabytków